Expositie

25 pentekeningen van inmiddels gesloopte, te slopen of verbouwde panden in Haarlem. Tevens op twee rekken diverse Oudhollandse dakpannen van een aantal panden.

Op beide rekken zijn 24 handgevormde Oudollandse dakpannen te zien van 24 verschillende Haarlemse panden. Dit type dakpan verdwijnt echter in snel tempo. Tot 1980 werden deze dakpannen met restauraties nog wel hergebruikt. Sindsdien worden ook op belangrijke monumentenpanden nieuwe, machinaal gevormde dakpannen gelegd. Hierdoor is het stadsbeeld, wat daken betreft, steeds eenvormiger geworden.

Zoals aan de dakpannen is te zien, had elk huis vroeger zijn eigen kleur en vorm van dakpannen. Dichtbij stations en in straten, waar ooit de stoomtram heeft gereden en in mindere mate aan het Spaarne met in vroeger jaren stoomboten, zijn dakpannen van hun oorspronkelijke kleur zwarter geworden dan in stillere straten, waar alleen hout en steenkolenkachels hun "zwarte" bijdrage leverden.
De laatste decennia lijken aannemers en huiseigenaren een hartgrondige hekel te hebben aan Oudollandse handgevormde dakpannen; massaal worden ze vernietigd, vervangen door fel oranje pannen, die zo glad zijn dat ze er tientallen jaren later nog net zo uitzien. Op deze manier, vooral in combinatie met overdreven "opgepoetst" metselwerk, is de binnenstad aan het veranderen tot een onwerkelijke, toeristische versie van zichzelf, vooral ook door het veelvuldig slopen van gebouwen in de binnenstad en omringende buurten.

Met het verwijderen van de oude dakpannen wordt van een huis een deel van zijn identiteit
weggehaald. Net zoals elk mens zijn eigen haarkleur heeft, had elk huis zijn eigen
dakbedekking: geglazuurde pannen voor de duurste huizen; deze vaak ook alleen aan de
voorkant van een dak.
Grijs voor de deftige, maar niet allerduurste huizen, eind 19e eeuw ook veel gebruikt in
arbeidersbuurten. Van de Leidsebuurt en het Rozenprieel waren oorspronkelijk de meeste
woningen bedekt met handgevormde Oudhollandse grijze pannen.
Rode dakpannen waren kennelijk het goedkoopst. De meeste oude daken in de binnenstad hebben rode pannen. Hierin is de grootste variatie in kleur, vorm en formaat. Door onzuiverheden in de grondstof waren ze ook wel eens gedeeltelijk of bijna geheel beige of lichtgrijs.
De dakpannen opgesteld in het linker rek zijn bijna allemaal afkomstig van panden die op de tekeningen staan afgebeeld.

In de loop van 20 jaar zijn 455 dakpannen verzameld, in de meeste gevallen afkomstig van vernieuwde daken, soms van gesloopte panden. Het merendeel van deze dakpannen komt uit Haarlem.
De handgevormde Oudhollandse dakpan is ongeveer tot de eerste Wereldoorlog gemaakt, al zijn er vanaf de tweede helft van de 19e eeuw ook al andere, machinaal gevormde dakpannen vervaardigd.